حد جدلیحد جدلی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حد با استفاده از مشهورات و مسلمات، و مطابق قوانین جدل است. ۱ - توضیح اصطلاحدر صناعت جدل، هدف شخص جدلی، اسکات و تسلیم خصم است، نه اثبات یا ابطال چیزی به طریق برهانی، از این رو آنچه شخص جدلی به‌کار می‌برد باید مقبول مشهور باشد یا دست‌کم شخص مقابل، معترف به آن باشد و اما مطابقت یا عدم مطابقت آن با واقع ضرورت ندارد. به همین دلیل، «حد جدلی» حدی است به حسب قانون شهرت، نه به حسب قانون حقیقت؛ بنابراین لازم نیست که همه احکام حقیقیِ حدودِ حقیقی در آن جریان داشته باشد؛ مثلاً اکتساب حدّ ضد از حدّ ضد دیگر، در مقام برهان و کشف حقیقت جایز نیست، زیرا در تعریف هر یک نیاز به طرف دیگر است و هیچ‌یک اعرف از دیگری نیست، ولی با این حال در صناعت جدل منعی ندارد که حد یکی از دو ضد از حد ضد دیگر، اعرف و اشهر باشد. همچنین اگر خصم، حد یکی از ضدان را پذیرفته باشد می‌توان حد ضد دیگر را نیز به او قبولاند و وی را بدان ملزم کرد. [۲]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۲۸۰.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حد جدلی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۷. |